Wilhelminaplein

Een gigantische zandverstuiving moet het hier ooit geweest zijn, de Turkenberg. De Turkenberg kennen we nu alleen nog van oude foto’s. Waarschijnlijk is de woestenij genoemd naar de grondeigenaar die deze bergen in de 17e eeuw in zijn bezit had. Peter Jan Turck duikt op in de archieven in 1622 als hij in de oude kerk wordt begraven. Na 1711, wanneer de stede huijsinge, hoff en erve van Cornelis Denis Peeter Turcken worden verkocht blijft alleen de naam voortleven.

Afb. Regionaal Archief Tilburg. In de achtergrond de waterstaatskerk (Laurentiuskerk) aan de Hoge Ham. Afgebrand in 1917.

Turkenberg

De Turkenberg wordt in het kader van de werkverschaffing in 1932 afgegraven. Met kiepkarren op smalspoor wordt maar liefst 23.000 m3 zand weggevoerd richting de lage gronden, zoals Bas Dongen, langs het Wilhelminakanaal. Tweeduizend kuub verdwijnt in de Julianastraat tussen Wilhelminastraat en Kerkstraat. Gemeenteverslagen maken melding van een triest voorval tijdens de graafwerken: door een noodlottig toeval geraakte een kind met de voet onder de wielen van een der kiepwagentjes (trolleys). Liet het geval zich eerst niet ernstig aanzien, na enige dagen deed zich een complicatie voor aan de gevolgen waar van het kind korte tijd daarna is overleden. Nadat Hockeyclub D.S.V nog jaren gebruik maakte van het geëgaliseerde terrein verschenen in 1947 de eerste huizen. De Turkenberg verandert in het Wilhelminaplein en de aanliggende straten.

Afgraven van het zand van Turkenberg.

Het Wilhelminaplein in de jaren ’50.

Wilhelminaplein

Het Wilhelminaplein wordt voornamelijk gebruikt als evenementenlocatie en voor allerhande activiteiten. Zo werd de wekelijkse markt hier vroeger gehouden, werden er muziekfeesten door Muziekvereniging Musis Sacrum en Harmonie Aurora gegeven en vond Koninginnedag er plaats.  Tegenwoordig is het terrein onder andere de locatie voor de viering van Koningsdag, met het Oranjeparkfestival en is het bijvoorbeeld ook de plek van de jaarlijkse kermis. Dit al sinds meer dan 75 jaar. Ook vormt het de startlocatie van de avondvierdaagse en de openingspresentatie van de Zomerspelen.

Een opvallend gebouwtje bij het Wilhelminaplein is het pissoir. Met het gebruik van het Wilhelminaplein als markt- en kermisterrein ontstond ook de behoefte aan een sanitaire voorziening ter plaatse. Daartoe wordt in 1949 de beslissing genomen om het pissoir te plaatsen, dat er nu nog altijd staat en inmiddels een gemeentelijke monument is. Van dergelijke pissoirs bestaan er namelijk niet veel meer. Het vormt een beeldbepalend object uit de Wederopbouwperiode 1945-1970. Naast het pissoir staat een grappig beeld van een mannetje dat nodig naar de wc moet. Dit beeld is gemaakt door Ton Bressers. Verspreid langs het Wilhelminaplein en in Park Vredeoord zijn door deze Dongense kunstenaar met hout afkomstig van de bomen uit het park beelden gemaakt van markante Dongenaren. Voorbeelden zijn Kroeta, Prins Carnaval, een kantkloster, een schoenmaker en een broeder.

Park Vredeoord

Het moet een groot contrast geweest zijn. Aan de rechterkant van de Nieuwstraat de zandverstuiving Turkenberg en aan de overkant de tuinen van twee kapitale gebouwen. De tuin van Hotel Musis Sacrum uit 1880 en aangrenzend die van de villa van grootindustrieel en leerfabrikant Bressers uit 1903. Beide tuinen zijn later samengevoegd en vormden een groene long in het Dongense centrum. Op de plek van Musis Sacrum staat nu het recent vernieuwde culturele centrum van Dongen, de Cammeleur, waar ook de bibliotheek en het kunstpodium zijn gevestigd. De villa van Bressers vormt nu een hotel en een restaurant.

Inmiddels zijn dit park en het Wilhelminaplein samengevoegd tot 1 aansluitend groot groen gebied, met de naam Park Vredeoord. Daarvoor is de tussenliggende Nieuwstraat autovrij gemaakt en omgevormd tot voet- en fietspad. In de lommerte kan men hier genieten van de vele verschillende bomensoorten die er te onderscheiden zijn. De Stichting Parkplezier draagt samen met de gemeente zorg voor dit gebied. Door hen is ook een mooi bomenpad aangelegd met uitleg over de bomen in het park en worden wandelingen verzorgd voor onder andere schoolklassen. Naast hotel De Villa staat bijvoorbeeld een boom met een opvallende geschiedenis, namelijk een treurbeuk. Deze is gepland door de heer Bressers. De boom werd gepland in 1918 ter nagedachtenis aan zijn overleden dochter en zoon, die omkwamen door Spaanse griep. In het park staat sinds decennia ook een karakteristieke volière en een kapel ter nagedachtenis van de slachtoffers tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Meer informatie:
Stichting Parkplezier
Oude foto’s van Dongen

Oranjeparkfestival in Park Vredeoord.