Voormalige Aloysiusschool

Aloysius

Voordat de Aloysiusschool hier aan de huidige Pastoor Dirvenstraat werd gevestigd stond de school elders in Dongen, namelijk in de Kruidenierstraat, de huidige Kardinaal van Rossumstraat. In 1922 wordt daar voor de bouw van deze school grond beschikbaar gesteld. De school wordt vernoemd naar de heilige Aloysius, de beschermheilige van studenten. Aloysius Gonzaga, 1568 – 1591, is een jonggestorven katholieke heilige die veel zorgde voor de zieken en het waardig begraven van de armen nastreefde. Toen in Rome een pestepidemie woedde, liet Aloysius niet na de zieken te helpen. Hij was 23 jaar oud toen hij zelf ziek raakte en stierf.

De keuze voor de naam Aloysius voor een school is niet vreemd. In het begin van de twintigste eeuw was het in het katholieke Brabant de gewoonte om scholen te vernoemen naar heiligen. Zoals ook andere scholen in Dongen, bijvoorbeeld de Sint Josephshool, Sint Janschool en Laurentiusschool. In de kunst wordt Aloysius afgebeeld als jonge man met een zwarte soutane en een witte kraag, of als page. Zijn attributen zijn een lelie, symbool van de kuisheid, een kruis, dat vroomheid en offergezindheid uitdrukt, een schedel, hetgeen zijn vroege dood aanduidt en een rozenkrans, als uitdrukking van zijn bijzondere devotie tot de Maagd Maria.

Sint Aloysius.
Museum de Looierij Dongen.

Arbeidersschool

Het onderwijs van de Aloysiusschool was in handen van de Congregatie van de Broeders van O.L.V. van Lourdes en het eerste hoofd was broeder Camilles van Kraay. De school kon bezocht worden door alle rooms-katholieke kinderen uit Dongen, maar kreeg, tot ergernis van vele ouders, al snel het predicaat ‘school voor de arbeiders’. Dit in tegenstelling tot de in 1917 gestichte Laurentiusschool die tegenover de Aloysiusschool was gevestigd. Op die school was het lesprogramma uitgebreider, zoals met Franse les en men moest ook lesgeld betaald worden. De Laurentiusschool werd daarom ook wel de ‘school voor de rijken’ genoemd. Op deze Laurentiusschool gingen vooral kinderen naar school afkomstig uit Oud Dongen, zoals de Kerkstraat en Heuvelstraat en uit de Hoge en Lage Ham, het ‘rijkere deel’ van Dongen, waar onder andere veel schoen- en lederfabrikanten woonden. Dit in tegenstelling tot kinderen uit arbeidersbuurten zoals de Heivelden/Bergen en de Sint Josephstraat. Zij gingen vooral naar de Aloysiusschool.

Sint Josephparochie

De Aloysiusschool komt de oorlogsjaren niet ongeschonden door. Zo werd in 1944 een lokaal gevorderd door de Duitse Weermacht en na de bevrijding werd praktisch de gehele school gevorderd door de geallieerden. Deze inkwartieringen brachten flink wat schade toe aan de school waardoor de school eigenlijk grondig opgeknapt moest worden.

Omdat de school in slechte staat verkeert en omdat de meeste leerlingen afkomst zijn uit het gebied van de Sint Josephparochie, dat vrij ver van de Kruidenierstraat af ligt, wordt besloten om een nieuwe Aloysiusschool te bouwen. In 1950 wordt nabij de Heivelden, de huidige Pastoor Dirvenstraat, de nieuwe lagere school gebouwd. Deze komt te staan de rand van het stuifzandgebied De Bergen in het oosten van Dongen. Foto’s van de bouw zijn bewaard gebleven.

Broeder Eusebius wordt de eerste schooldirecteur. Meerdere broeders zullen lesgeven in dit gebouw, zoals Broeder Titus, Peregrinus, Viator en Amator. Broeder Amator heeft ook een mooi glas-in-loodraam gemaakt voor de school, ter gelegenheid van het 40-jarig onderwijsjubileum van Broeder Eusebius. Dit raam uit 1961 hangt nog steeds in het trappenhuis. Het was een jongensschool, want in die tijd waren de seksen nog strikt gescheiden.

De Broeders van Dongen hebben een grote rol gespeeld in de Dongense samenleving. De armen- en gezondheidszorg, religie en het onderwijs waren drie speerpunten van de congregatie, waarin zij veel voor Dongen en omgeving hebben betekend. Zo zijn bijvoorbeeld veel lagere scholen door de Broeders opgericht, waar zij ook lange tijd zelf het onderwijs verzorgden. Inmiddels zijn de laatste, nog levende broeders verhuisd naar Eindhoven. Om hun belang voor Dongen te waarderen is er door de heemkundekring van Dongen een Broederpad ontwikkeld dat voert langs de plekken waar de Broeders grote invloed hebben gehad. Zoals hier bij de voormalige Aloysiusschool.

Graafwerkzaamheden tbv de bouw van de school.

Bouw van de school.

Gymzaal

Huidig gebruik

De Aloysiusschool was in gebruik tot 1985. Dan fuseert deze met de naburige Sint Josephschool. Daarna wordt de school voor allerlei doeleinden gebruikt, maar raakt ook langzamerhand in verval. De Dongense Jeugdraad organiseerde er geregeld activeiten, zoals tijdens de Zomer- en Winterspelen. In 1987 werd er De Pijp opgericht met als doel om mensen met een sociale uitkering uit hun isolement te halen en te bevorderen dat er nieuwe contacten zouden ontstaan door ontmoeting en gezamenlijke activiteiten. Zo wordt er gebiljart, gesjoeld, gekaart en eenmaal per maand was er bingo. Dit wijkgebouw sloot in 2011 haar deuren.

De gemeente Dongen wil het gebouw slopen, maar de Heemkundekring Dongen wil het karakteristieke complex graag voor de slopershamer behouden. Uiteindelijk vindt er een grondige renovatie plaats en wordt het complex herbestemd tot woningen. De markante gevels zijn hierbij bijvoorbeeld zoveel mogelijk intact gebleven. De nabijheid van het unieke natuurgebied De Bergen zorgde ervoor dat de voormalige Aloysiusschool een gewilde plek werd om te wonen.

Meer informatie

Meer foto’s: https://www.oudefotosvandongen.nl/aloysiusschool/
Meer lezen: https://www.oudefotosvandongen.nl/aloysiusschool-dongen/